Vanaf een rots in het midden van de droge Afrikaanse savanne kijkt een stokstaartje uit over het landschap. Ze houdt de lucht goed in de gaten, want als een roofvogel verschijnt moet ze alarm slaan. Ondertussen scharrelen haar clangenoten door het zand. Stokstaartjes lijken misschien schattig en weerloos, maar het zijn zelf geduchte roofdieren die allerlei dieren eten die voor ons zeer gevaarlijk zijn. Graaf mee en ontdek alles over het stokstaartje.
Suricata suricatta
± 10 jaar
± 30 centimeter
600 - 900 gram
Door te adopteren draag je bij aan natuurbehoud, terwijl je exclusieve toegang krijgt tot livebeelden, challenges en video’s van de stokstaartjes.
Stokstaartjes behoren tot de groep van de mangoesten. Je herkent ze aan hun lichtbruine vacht met donkere strepen, die dwars over hun rug lopen. Het einde van hun staart is zwart, en ook in hun gezicht hebben ze zwarte vlekken. Deze werken als een soort natuurlijke zonnebril!
Ondanks hun schattige uiterlijk bezitten stokstaartjes ook scherpe tanden en klauwen. Met hun korte, beweeglijke poten zijn het bovendien uitstekende gravers.
Stokstaartjes komen van nature voor in het zuidwesten van Afrika. Daar leven ze in droge gebieden, zoals savannes, struiksavannes en graslanden. Ze leven daar in holen onder de grond, waar ze beschermd zijn tegen de hitte van de zon en het zicht van roofdieren. Vaak graven ze deze holen zelf, maar ze gebruiken ook graag bestaande holtes. Soms delen ze hun holen met vosmangoesten of grondeekhoorns!
Stokstaartjes volgen misschien wel het gevaarlijkste dieet ter wereld: ze zijn helemaal aangepast op het eten van slangen, spinnen en schorpioenen. Daarvoor moet je wel weten hoe je zo’n dier beetpakt. Stokstaartjes bijten schorpioenen dan ook vaak in hun achterlijf, zodat de gifstekel niet kan bewegen om de jager te steken. Deze vaardigheid leren stokstaartjes van hun ouders, die verzwakte (vaak nog levende) schorpioenen meenemen naar hun jongen om op te oefenen. Dat zijn essentiële lessen om te overleven op de Afrikaanse savanne!
Stokstaartjes zijn zeer sociale dieren. Ze leven in zogenoemde ‘clans’: familiegroepen van doorgaans drie tot twintig dieren, hoewel het record op 49 is vastgelegd. Deze clans staan vaak onder leiding van één dominant koppel.
Stoktaartjes communiceren met elkaar op verschillende manieren. Met hun klieren bij hun anus laten ze geuren achter, bijvoorbeeld om hun territorium te markeren. Daarnaast maken ze geluiden om elkaar niet kwijt te raken of om elkaar te waarschuwen als er gevaar dreigt. Stokstaartjes staan dan ook om de beurt op wacht om te voorkomen dat ze verrast worden door een roofdier.
Stokstaartjes zijn monogame dieren. Dat betekent dat een stokstaartje in principe met één partner paart. Samen zorgt dit dominante koppel voor hun nageslacht en nemen ze de leiding over hun clan. Andere volwassen dieren in de groep planten zich maar zelden voort; en als het gebeurt, zijn de jongen niet altijd welkom en worden ze soms zelfs gedood door het dominante koppel. Hiermee voorkomen ze ook dat er inteelt plaatsvindt.
Over de manier waarop stokstaartjes paren is niet veel bekend. Dat komt vooral omdat stokstaartjes onder de grond paren en dat dus moeilijker te observeren is.
Stokstaartjes worden blind en bijna kaal geboren in een hol onder de grond. Het duurt meestal zo’n drie of vier weken voordat de pups hun eerste zonlicht zien. Alle volwassen stokstaartjes in de clan helpen met de opvoeding. Zo rouleren ze wie er op de jonge dieren ‘babysit’: dit dier houdt ze warm en beschermt ze tegen roofdieren. Jonge stokstaartjes zogen ook bij andere vrouwtjes in de clan. Na ongeveer twee maanden stoppen ze met zogen en ‘bedelen’ ze om voedsel bij hun clangenoten voordat ze zelf leren jagen. Als ze volwassen zijn gaan ze meestal op zoek naar een nieuwe groep om daar mee te helpen met de volgende generatie.
Stokstaartjes moeten in het wild goed opletten. Op de Afrikaanse savanne leven namelijk veel grotere roofdieren, zoals jakhalzen en roofvogels. Ook grote slangen zoals de Kaapse cobra liggen op de loer.
Wanneer stokstaartjes een roofdier spotten, roept de wachter een alarmroep. Met wel 32 kilometer per uur rennen de stokstaartjes naar holen in de grond. Het lukt niet altijd om te ontsnappen, maar stokstaartjes planten zich zo snel en zo vaak voort dat de clans zich snel genoeg herstellen als ze een familielid verliezen.
Voor zover bekend zijn er geen bedreigingen voor het stokstaartje in het wild. Hoewel sommige mensen ze als huisdier proberen te houden (waar ze ongeschikt voor zijn), heeft de exotische huisdierhandel bij stokstaartjes nog niet voor een grootschalige afname gezorgd. Volgens de IUCN (de Internationale vereniging voor Natuurbehoud) zijn stokstaartjes daarom geclassificeerd als “Niet bedreigd”.
Diergaarde Blijdorp doet mee aan het Europese populatiemanagement programma van het stokstaartje. De coördinator bepaalt op basis van de stamboom van stokstaartjes in dierentuinen welke dieren het beste aan elkaar gekoppeld kunnen worden voor gezonde nakomelingen. Deze jongen worden op hun beurt weer naar andere dierentuinen verplaatst en vormen zo de volgende generatie. Zo bouwen we een gezonde populatie op als reserve voor de wilde dieren, met als uiteindelijke doel om stokstaartjes weer terug te brengen in hun natuurlijke leefgebied als de omstandigheden daar gunstig voor zijn.