Ga naar belangrijkste inhoud

Gieren. De onmisbare afvalverwerkers van de natuur. Met hun karakteristieke koppen en lange halzen zijn zij degene die ziektes en virussen buiten de deur houden door het ruimen van kadavers. Ook ‘recyclen’ ze belangrijke voedingsstoffen in het savanne ecosysteem. Maar, kijk je naar tekenfilms waar gieren in voorkomen, dan komen ze er vaak heel bekaaid vanaf. Niet zelden worden ze afgebeeld als de slechteriken, dommeriken en viezeriken van het dierenrijk. Volkomen onterecht aldus Eva van Dijk, die in Diergaarde Blijdorp haar PhD over gieren doet. Een soort die mogelijk even intelligent, als onmisbaar is.

Gierenvoliere

Bezoekers aan Blijdorp hebben haar wellicht wel gespot. Eva van Dijk en haar masterstudenten staan al geruime tijd dagelijks bij de gieren te kijken. En te filmen. Het doel: beter begrijpen hoe slim én sociaal deze dieren eigenlijk zijn. Dat ze een goed of toch in ieder geval groot stel hersenen hebben, is bekend. Maar hoe ze deze inzetten veel minder. Onderzoekers hebben zich altijd meer gefocust op de intelligentie van papegaai- en kraaiachtigen. Terwijl wereldwijd de gierenpopulaties achteruit hollen. Om ze beter te kunnen helpen (lees: redden), moeten we ze eerst beter begrijpen. Dat het slecht gesteld is met de kennis over de gier blijkt wel uit het feit dat Eva momenteel eigenlijk in haar eentje het Vulture Cognition Lab van de Universiteit Utrecht ís, opgezet door en onder begeleiding van dr. Jorg Massen. Compleet met logo en stickers. Maar bovenal met een aantal masterstudenten die haar bijstaan. Diergaarde Blijdorp en Avifauna helpen maar wat graag om gieren in het algemeen en de Rüppellsgier in het bijzonder beter te leren kennen. En te begrijpen.

Als EEP (coördinator van het populatiemanagement programma) van de Rüppellsgier is kennis onontbeerlijk. Want hoe kun je je optimaal inzetten voor een soort waar we eigenlijk nog vrij weinig over weten? Dat gieren sociale wezens zijn, is wel bekend. Ze zijn afhankelijk van elkaar. Broeden gezamenlijk op rotsen. En zwermen in zogenaamde kolommen boven karkassen. Maar wat speelt zich af in de lucht? Hoe helpen ze elkaar? Hoe communiceren ze? Stuk voor stuk vragen die nog onbeantwoord zijn. Sterker nog; zelfs de maximale leeftijd van veel giersoorten is onbekend. Door de enorme afstanden de ze afleggen om te foerageren – tot wel 200 km vanaf het nest op een dag – blijven ze letterlijk en figuurlijk onnavolgbaar. PhD’er Eva en haar masterstudenten hopen samen met Diergaarde Blijdorp tal van geheimen te ontrafelen.

Wat bijvoorbeeld maar weinig mensen weten is dat vale gieren wel 12 verschillende categorieën  geluiden uitstoten. De basis van een complex communicatiesysteem dat vergeleken kan worden met dat van mensen en primaten. Vrijwel zeker een teken van een grote sociale cognitie.

In Diergaarde Blijdorp krijgen de onderzoekers alle kans om nieuwe dingen te proberen en te ontdekken. Daarbij kruipen ze in het hoofd van de imposante vogels. Kennis over hun sociale vaardigheden kan wezenlijk bijdragen aan het redden van deze onmisbare speler in de natuur.
Dát is namelijk van groot belang, gezien de massale sterfte die de soort de laatste decennia heeft getroffen. In Afrika vallen de gieren ten prooi aan het vergiftigen van karkassen. Rondcirkelende gieren verraden de positie van stropers. Om dit te voorkomen gebruiken stropers krachtig gif. Met gedecimeerde populaties tot gevolg. In India bleken veel gieren te sterven door het gebruik van diclofenac om (heilige) runderen langer in leven te houden. Voor gieren die gestorven dieren opaten, bleek dit middel fataal. Ondertussen worden andere geneesmiddelen gebruikt. Het redden van de gier is namelijk een wereldwijde prioriteit.

Echter voordat een gierenpopulatie weer is aangevuld gaan er heel veel jaren overheen. Zo kunnen gieren wel 50 jaar oud worden, maar zijn ze pas op late leeftijd geslachtrijp. Bovendien leggen ze vaak ook maar één ei per jaar. Dit betekent dat de populatie slechts zeer gestaag toeneemt. Momenteel is uitzetten daarom nog geen optie. Maar door het begrijpen van sociale cohesie, kan de natuur in dierentuinen wellicht wel een handje geholpen worden. Zo is er in het Belgische Planckendael een heuse dating volière waarin Monnicksgieren met kleine Bluetooth zenders aan de poten gevolgd worden tijdens hun omgang met soortgenoten. Wie zoeken elkaar op en resulteert dit wellicht in ‘paartjes’ én eitjes?

Diergaarde Blijdorp is één van de grootste voortrekkers én succesnummers op het gebied van het fokken/kweken van bedreigde giersoorten. Afgelopen jaar kwamen er maar liefst 16 kuikens ter wereld. Een mooie score en hopelijk een opmaat naar meer. Gezien de extreem bedreigde status van de gieren, telt ieder ei dat in gevangenschap wordt gelegd nóg zwaarder.

Met grootschalig onderzoek en de PhD’s die in Diergaarde Blijdorp (gaan) lopen wil de dierentuin de spotlights op de gier houden. Want, bij het grote publiek is er nog veel te weinig bekend over onmisbare opruimer, die mens en dier gezond houdt.