Soms kunnen niet-bedreigde diersoorten in korte tijd hard achteruit gaan. In de jaren ’70 waren er nog zo veel Annam waterschildpadden in Vietnam, dat mensen ze zelfs als plaag zagen. Maar in 50 jaar tijd zijn ongeveer 99% van alle Annam waterschildpadden uit het wild verdwenen. Tegenwoordig is het een van de meest bedreigde schildpaddensoorten ter wereld. Daarom helpt Diergaarde Blijdorp om de Annam waterschildpad te beschermen tegen uitsterving.
Mauremys annamensis
± 46 jaar
♀ tot 28,5 centimeter
♂ tot 23 centimeter
♀ tot 2.100 gram
♂ tot 1.750 gram
De Annam waterschildpad heeft een donkerbruin tot grijs schild, met een oranje-gele onderkant. In het schild zitten dikkere botten dan bij andere waterschildpadden. Dit maakt de schilden steviger, vermoedelijk om de schildpadden te beschermen tegen krokodillenbeten. Tussen de tenen zitten zwemvliezen. Zo gebruikt de schildpad zijn voeten als een soort ‘peddels’ om voort te bewegen in het water.
Annam waterschildpadden komen oorspronkelijk voor in lager gelegen delen in het oosten van Vietnam. De soort is vernoemd naar de voormalige Franse koloniale regio Annam. Het leefgebied van de waterschildpadden bestaat uit moerassen, meren, beekjes en rivieren.
Tijdens droge periodes graven Annam waterschildpadden zich graag in aan de voeten van bamboescheuten. Dit doen ze om niet uit te drogen. Ze houden dus eigenlijk een soort ‘zomerslaap’!
Omdat deze schildpad zo zeldzaam is in het wild, is er weinig bekend over hun natuurlijke gedrag. Ook het dieet van wilde Annam waterschildpadden is nog een mysterie. Vermoedelijk eten ze vooral kleine waterdieren, zoals kreeftjes en wormen. Mogelijk eten ze ook waterplanten.
Annam waterschildpadden leven in principe alleen. Ze tolereren soortgenoten in hun omgeving als er genoeg ruimte en voedsel is, maar voor zover we weten vormen ze geen sociale banden met elkaar.
Er is weinig bekend over het voortplanting van Annam waterschildpadden in het wild. We weten wel dat ze zich in dierentuinen relatief makkelijk kunnen voortplanten. Dat is erg fijn, want daarmee kunnen dierentuinen een grote bijdrage leveren aan het behoud van deze soort.
Annam waterschildpadmoeders leggen hun eieren in nesten van modder en bladeren. Net zoals bij krokodillen en andere schildpadden wordt het geslacht van een jonge Annam waterschildpad bepaald door de temperatuur van de omgeving. Tot zo’n 29 °C kruipen er vooral mannetjes uit de eieren; daarboven zijn het vooral vrouwtjes.
Voor zover bekend doen Annam waterschildpadden niet aan ouderzorg. Jonge Annam waterschildpadden zoeken schuilplaatsen op onder waterplanten of in de modder om niet gespot te worden.
Omdat het lastig is om nog Annam waterschildpadden in het wild te spotten, zijn er weinig waarnemingen van dieren die Annam waterschildpadden eten. Vermoedelijk vormden Siamese krokodillen wel een gevaar, maar ook tegen deze roofdieren biedt een schild veel bescherming.
Datzelfde schild is helaas een zwaktepunt tegen mensen die op de dieren jagen als ze in zomerslaap liggen. Zij steken namelijk scherpe punten in de grond langs de bamboescheuten, totdat ze een geluid horen dat klinkt als een klap op een schild.
De Annam waterschildpad vertoefde vroeger graag in rijstvelden. Rijstplanten groeien namelijk in water, waar de schildpadden ook hun prooien vinden. Maar omdat de schildpadden de rijstplanten vertrapten, zagen de boeren de schildpadden als dreiging voor hun oogst. Daarom besloten ze op de Annam waterschildpadden te jagen. Mede hierdoor is het aantal Annam waterschildpadden in het wild drastisch afgenomen.
Een andere belangrijke reden dat de Annam waterschildpad ernstig bedreigd is, is de handel op Vietnamese markten. Schildpaddenjagers vingen de schildpadden bij bosjes en namen ze mee naar de markt, waar ze veel geld opleverden. Mensen kochten ze namelijk als huisdier of zelfs omdat ze dachten dat het schild medicinale krachten had. Maar die schildpaddenjagers vinden zelf ook de laatste jaren bijna geen Annam waterschildpadden meer. Ze zijn bijna allemaal weggevangen uit het wild.
Diergaarde Blijdorp doet mee aan het Europese populatiemanagement programma van de Annam waterschildpad. De coördinator bepaalt op basis van de stamboom van schildpadden in dierentuinen welke dieren het beste aan elkaar gekoppeld kunnen worden voor gezonde nakomelingen. Deze jongen worden op hun beurt weer naar andere dierentuinen verplaatst en vormen zo de volgende generatie. Zo bouwen we een gezonde populatie op als reserve voor de wilde dieren, met als uiteindelijke doel om schildpadden weer terug te brengen in hun natuurlijke leefgebied als de omstandigheden daar gunstig voor zijn.