Gelada
In de hoge bergen van Ethiopië struinen grote groepen gelada’s over de bergweiden. Daar zoeken deze apen naar bijzonder voedsel: gras, iets dat geen enkele andere aap eet. Maar door de toenemende hoeveelheid vee in de bergen moeten de gelada’s hun gras steeds vaker delen en neemt hun leefgebied af. Hoe gevaarlijk dit is voor de gelada’s, is nog onbekend. Daarom helpt Diergaarde Blijdorp om op de hoogte te blijven van de gelada’s, zodat we deze beter kunnen beschermen.
± 20 jaar
Maximaal 50 centimeter
50 - 70 centimeter
♀ ± 11 kilogram
♂ ± 18,5 kilogram
Gelada’s zijn grote apen met een geelbruine vacht. Ze zijn nauw verwant aan bavianen, maar ze hebben een rondere snuit en geen felrode billen. Het verschil tussen mannetjes en vrouwtjes is duidelijk te zien aan de grote manen van het mannetje. Maar hun opvallendste kenmerk is misschien wel de rode vlek op de borst, die bij een vrouwtje opzwelt als ze vruchtbaar is. Hierdoor wordt de gelada ook wel de “bloedende-hart aap” genoemd.
...Je een groep gelada's al van verre hoort? De groep is de hele dag met elkaar in gesprek.
...De gelada de enige primaat is die dezelfde snelle lipbewegingen kan maken met bijbehorende klanken als mensen?
Gelada's komen voor op de Ethiopische hoogvlaktes, tussen de 1400 en 4400 meter hoogte. Ze slapen bij steile kliffen, waar ze veilig zijn voor de meeste roofdieren. Gelada’s zijn niet echt gebouwd om in bomen te klimmen en brengen daarom het grootste deel van hun tijd op de grond door.
Gelada’s zijn zeer sociale apen, die samen eten, samen slapen en elkaar vlooien om de onderlinge banden te versterken. Ze communiceren met een uitgebreid pakket aan gebaren, gezichtsuitdrukkingen en geluiden. Zo kan een gelada dreigen door de wenkbrauwen op te trekken. Als dat nog niet voldoende is, trekken ze daarbij hun flexibele bovenlip omhoog, waardoor hun gigantische hoektanden zichtbaar worden. Ook gebruiken gelada’s speciale geluiden alleen voor hun groepsgenoten: een soort namen! Deze geluiden, die gevormd worden met snelle lipbewegingen, staan ook wel bekend als "wobbelen".
Gelada's leven in familiegroepen met meestal één dominante man, meerdere vrouwtjes en hun nakomelingen. Wanneer de jonge mannetjes volgroeid zijn, splitsen zij zich af van de familiegroep en sluiten ze zich aan in een mannengroep. Soms verdrijft een mannetje uit een mannengroep de man van een familiegroep. Wanneer de vrouwtjes hem verkiezen boven de oude man, zal hij de jongen van zijn voorganger doden zodat de vrouwtjes weer sneller vruchtbaar zijn. Zo kan hij zijn eigen nageslacht verwekken. Drachtige vrouwtjes stoppen zelfs met de ontwikkeling van hun foetus als dit gebeurt!
Het leefgebied van de gelada’s staat steeds meer onder druk door de groeiende bevolking in Ethiopië, waardoor ook de landbouw toeneemt. Om te weten hoeveel effect dit heeft op het aantal gelada’s in het wild, steunt Blijdorp een langlopend onderzoeksproject. Hierin kijkt men naar het gedrag van de gelada’s en hoe de kwaliteit van hun leefgebied door de jaren heen verandert. Door de lokale bevolking te betrekken bij dit project creëren de onderzoekers meer draagvlak om deze bijzondere apen te beschermen.
In Diergaarde Blijdorp zijn twee aparte groepen gelada's: een mannengroep en een familiegroep. Om te voorkomen dat één mannetje als enige nakomelingen krijgt, mogen de mannen om de beurt bij de familiegroep. Na een tijdje, als er een aantal jongen zijn geboren, gaat de vader terug naar de mannengroep om plaats te maken voor een nieuwe man bij de familiegroep.
