Rwanda warmwaterlelie
Er zijn zo’n 70 verschillende soorten waterlelies, waarvan de grootste bladeren krijgt van wel drie meter breed. Maar juist de kleinste waterlelie is de zeldzaamste: de Rwanda warmwaterlelie. Kort na de ontdekking van deze piepkleine plant in 1987 leek de plant uitgestorven in het wild. Maar in 2023 vond men een nieuwe bron in Rwanda waar de waterlelie groeit. Diergaarde Blijdorp kweekt deze bijzondere planten om de soort te behouden en hopelijk ooit terug te brengen naar de bronnen waar ze vandaan komen.
De Rwanda warmwaterlelie heeft de kleinste bladeren van alle waterlelies, die ongeveer een centimeter breed zijn. Eén plant bestaat uit meerdere stengels met aan het eind een blad. Samen vormen die bladeren een ‘rozet’: een grotere cirkel van meerdere blaadjes. Deze wordt tot zo’n twintig centimeter breed. De bloemen zijn wit met gele meeldraden en steken net boven de bladeren uit.
De Rwanda warmwaterlelie groeit alleen onder hele specifieke omstandigheden, in warmwaterbronnen in zuidwest Rwanda. Daar leeft hij aan de rand van de bronnen, in water van ongeveer een centimeter diep. De warmwaterlelie groeit alleen in water tussen 22ºC en 26ºC.
In 1987 ontdekte de Duitse wetenschapper Eberhard Fischer de Rwanda warmwaterlelie. Hij zag eigenlijk al gelijk dat het slecht met de soort ging. De lokale bevolking had namelijk het water dat naar de bron stroomde hard nodig om te overleven. Hierdoor zakte het waterpeil en kwam het ondiepe laagje water waar de Rwanda warmwaterlelies in groeiden droog te staan, waardoor de planten stierven. Voordat het zover was, besloot professor Fischer om een paar planten mee te nemen naar Kew Gardens in Engeland en de Botanischer Garter Bonn in Duitsland, om te voorkomen dat de soort uitstierf.
De Rwanda warmwaterlelie is perfect aangepast aan de warmwaterbronnen van Rwanda. Dat heeft een grote keerzijde: de plant is zeer gevoelig voor omstandigheden die afwijken van hun natuurlijke leefomgeving. Een klein verschil in temperatuur, voedingsstoffen of waterdiepte kan een kweek laten mislukken. Het kostte de wetenschappers in Engeland en Duitsland veel tijd om precies te achterhalen wat de Rwanda warmwaterlelie nodig heeft om te groeien. Pas in 2009 wisten de medewerkers van Kew Gardens de plant succesvol te kweken. Sindsdien heeft deze botanische tuin veel Rwanda warmwaterlelies voortgebracht en uitgewisseld met andere botanische tuinen.
In 2023 leidde het Nationale Herbarium van Rwanda een expeditie naar een aantal warmwaterbronnen in het westen van Rwanda. Daar stuitten ze op iets verrassends: een relatief groot aantal wilde Rwanda warmwaterlelies. Terwijl de Rwanda warmwaterlelie eerder als uitgestorven in het wild was verklaard, was er dus nog een tweede locatie waar de waterlelies groeiden! De wetenschappers van het Nationale Herbarium hebben gelijk zaden afgenomen bij de planten om de plant te kweken, om te voorkomen dat ook de warmwaterlelies uit deze bron verdwijnen. Diergaarde Blijdorp heeft deze expeditie ondersteund en blijft samenwerken met het Nationale Herbarium van Rwanda om deze unieke plant te beschermen.
Diergaarde Blijdorp is één van de weinige botanische tuinen die Rwanda warmwaterlelies kweekt. In de botanische kassen achter de schermen houden de plantenverzorgers de warmwaterlelies op de juiste temperatuur en zorgen ze dat het water de goede voedingsstoffen bevat. Omdat de plant zeer specifieke eisen heeft om te groeien, lukt het niet altijd om nieuwe warmwaterlelies voort te brengen. Maar door te blijven experimenteren met de warmwaterlelies krijgen we steeds meer ervaring met deze kwetsbare planten en kunnen we ze steeds succesvoller kweken.
